ترجمه های آیه (فارسی – انگلیسی)
تفسیر های آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ «55»
و از بهترينِ آنچه از پروردگارتان به سوى شما نازل شده است پيروى كنيد، پيش از آن كه عذاب، ناگهانى و در حالى كه از آن بى خبريد به سراغ شما آيد.
نکته ها
خداوند تمام كارهاى خود را به احسن وجه انجام داده است: هر چه را آفريده به بهترين وجه آفريده است. «أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقَهُ» «1»، «أَحْسَنُ الْخالِقِينَ» «2»*، «فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ» «3» داستان‌هاى او بهترين است. «أَحْسَنَ الْقَصَصِ» «4» حكم او بهترين است. «وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْماً» «5»
از ما نيز خواسته است؛ كارمان به نحو احسن باشد. از بهترين سخن پيروى كنيم. «فَيَتَّبِعُونَ
«1». سجده، 7.
«2». مؤمنون، 14.
«3». تين، 4.
«4». يوسف، 3.
«5». مائده، 50.
جلد 8 – صفحه 190
أَحْسَنَهُ» «1» بهترين سخن را بگوييم. «يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» «2» بدى را با بهترين شيوه پاسخ دهيم. «ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» «3»* پاسخ احترام مردم را بهتر بدهيم. «فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها» «4» با مال يتيم به بهترين وجه برخورد كنيم. «لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» «5»* با مردم با بهترين شيوه جدال و گفتگو كنيم. «جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» «6»
پیام ها
1- در شيوه‌ى تبليغ، فلسفه‌ى دعوت نيز گفته شود. (از قرآن پيروى كنيد، براى آن كه بهترين راه و از طرف پروردگار است). اتَّبِعُوا أَحْسَنَ … رَبِّكُمْ
2- انابه و تسليم به تنهايى كافى نيست، عمل لازم است. «أَنِيبُوا- أَسْلِمُوا- اتَّبِعُوا»
3- چون عمر و ظرفيّت انسان محدود و دستورات كمال بخش بسيار است، قهراً بايد انتخاب احسن در كار باشد. «أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ»
4- قرآن جامع‌ترين و كامل‌ترين نازله‌هاى خداوند براى انسان است. أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ …
5- دستورات الهى وسيله‌ى رشد و تربيت انسان است. «أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ»
6- علاج واقعه پيش از وقوع بايد كرد. (توبه، پيش از آمدن عذاب) «قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ»
7- قهر الهى خبر نمى‌كند. «بَغْتَةً»
8- قهر الهى فوق محاسبات بشرى است. «وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ»
«1». زمر، 18.
«2». اسراء، 53.
«3». فصلت، 34.
«4». نساء، 84.
«5». اسراء، 34.
«6». نحل، 125.
تفسير نور(10جلدى)، ج8، ص: 191
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هؤُلاءِ سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ ما هُمْ بِمُعْجِزِينَ (51) أَ وَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (52) قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (53) وَ أَنِيبُوا إِلى رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ (54) وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ (55)
ترجمه
پس رسيد بآنها بديهاى آنچه كسب كردند و كسانيكه ستم كردند از اينها بزودى ميرسد بآنها بديهاى آنچه كسب كردند و نيستند آنها عاجز كنندگان
آيا ندانستند كه خدا فراخ ميگرداند روزى را براى هر كه بخواهد و تنگ ميگرداند همانا در اين هر آينه آيت‌ها است براى گروهى كه ايمان مى آورند
بگو اى بندگان من كه زياده روى نموديد بر ضرر خودتان نوميد نشويد از رحمت خدا همانا خدا ميآمرزد گناهان را تمامى همانا او آمرزنده مهربانست
و بازگشت كنيد بسوى پروردگارتان و انقياد نمائيد براى او پيش از آنكه بيايد شما را عذاب پس يارى كرده نشويد
و پيروى كنيد بهترين چيزى را كه فرستاده شد بسوى شما از پروردگارتان پيش از آنكه بيايد شما را عذاب ناگاه با آنكه
جلد 4 صفحه 504
شما ندانيد وقت آن را.
تفسير
خداوند متعال جزاى بد اعمال بد قارون و اتباع او را كه در گفتار تبعيت از او نمودند يا قول او را پسنديدند بآنها رسانيد و اينكه از جزاء ببد تعبير شده و ميشود براى ازدواج كلام يعنى جور بودن سخن است مانند و جزاء سيئة سيئة مثلها و از كفار قريش و امثال آنها هم كه در باره پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و اهل بيت اطهارش از هيچگونه ظلمى دريغ ننمودند انتقام خواهد كشيد و جزاء بد اعمال بدشان را در دنيا و آخرت بآنها خواهد رسانيد و آنان نميتوانند خدا را عاجز از اجراء مراد خود كنند و مقصود او را از او فوت نمايند چنانچه در مكه مبتلا بقحط و غلا شدند و در جنگ بدر بزرگانشان مقتول و اسير گشتند و صدق وعده خداوند ظاهر گرديد و عجب در آنست كه آنها امر توسعه و تضييق روزى را بدست خدا ميدانستند و با وجود اين بمال و جاه خودشان مغرور و از ياد خدا غافل ميشدند و اظهارات سابقه را مينمودند كه ما بدانش خودمان ثروت‌مند شديم با آنكه خداوند بر حسب مصلحت بندگان را غنى و فقير مينمايد و اهل ايمان ميدانند حكمت آنرا و در بسيارى از موارد معرفت بآن پيدا ميكنند و از آن معرفتشان بخداى يگانه زياد ميشود و بندگان خدا هر قدر معصيت كار باشند و بر خودشان بزيادى گناه جنايت وارد نموده باشند نبايد مأيوس از رحمت خدا باشند چون يأس از رحمت حق بخودى خود از معاصى كبيره است و خداوند تمام گناهان را هر قدر بزرگ باشد مى‌آمرزد چون او بسيار آمرزنده و مهربان است اگر مقرون بتوبه و انابه بدرگاه خدا و انقياد از احكام او و اخلاص در عمل گردد پيش از مشاهده عذاب الهى نه بعد كه ديگر وقت توبه گذشته و خدا و اولياء او با چنين مجرمى كمك نخواهند نمود و غير شرك را بدون توبه هم ممكن است بيامرزد چون آمرزش آن را معلّق بمشيّت خود فرموده و فضل و كرم او بيش از اينها است ولى منوط بقبول ولايت ائمه اطهار است چون اگر كسى قائل بولايت يكى از آن ذوات مقدسه نباشد محكوم بكفر واقعى است اگر چه بعضى از احكام اسلام از قبيل طهارت ظاهرى بر او مرتب شود و توبه از كفر بايمان و انقياد از او امر خدا و پيغمبر و امام است و آن عبارت از متابعت و
جلد 4 صفحه 505
پيروى بهترين كتب آسمانى است كه قرآن منزل از جانب خدا است بسوى بندگان خود براى هدايت آنها بوسيله بيانات خانواده و بيتى كه محيط وحى و تنزيل است و اينكه بعضى از مفسّرين متابعت از بهترين نازل شده را عبارت از پيروى واجب و حرام دانسته‌اند و بعضى از واجب و مستحب و بعضى از ناسخ و غير اينها را كه منسوخ و مباح و مرخّص باشد غير احسن خوانده‌اند بنظر حقير حسنى ندارد چون تمام احكام قرآن بجاى خود حسن و احسن و دين اسلام اكمل اديان است و بايد بهتر بودن آن از ساير اديان حقّه در زمان خود و ساير كتب سماوى مراد باشد نه بهتر بودن بعضى از احكام اين دين از بعضى ديگر كه ذكر شد و در خاتمه تأكيد فرموده نزول عذاب را براى تهديد و تصريح بآنكه ناگهانى و بى‌خبر خواهد بود و ظاهرا همان عذاب موعود در آيه اوّل است كه بيان شد و بر آنها وارد گرديد و در روايات متعدّده از ائمه اطهار تصريح شده كه آيه دالّه بر مغفرت گناهان هر قدر باشد مخصوص بشيعيان امير المؤمنين و ائمه طاهرين عليهم السّلام است و از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده كه نيست در قرآن آيه‌ئى كه وسيعتر باشد در رحمت و مغفرت از يا عبادى الّذين أسرفوا تا آخر و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نقل شده كه دوست ندارم كه دنيا و ما فيها از آن من باشد و اين آيه نباشد و گفته‌اند در باره بعضى از اهل ارتداد و كسانيكه تصوّر مينمودند گناهشان مغفور نميشود مانند وحشى قاتل حمزه سيّد الشهداء نازل شده ولى اعتبار بعموم كلام است نه خصوص مورد و واضح است كه مراد مغفرت تمام گناهان بدون قيد و شرط نيست چون لازمه اين الغاء تمام عقوبات معاصى است بلكه يا معلّق به مشيّت است كه در آيات ديگر ذكر شده و يا مقيّد بتوبه و انابه و لذا بلا فاصله بعد از اين آيه امر بآن شده و اين اقوى در نظر است و اللّه اعلم
جلد 4 صفحه 506
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اتَّبِعُوا أَحسَن‌َ ما أُنزِل‌َ إِلَيكُم مِن رَبِّكُم مِن قَبل‌ِ أَن يَأتِيَكُم‌ُ العَذاب‌ُ بَغتَةً وَ أَنتُم لا تَشعُرُون‌َ (55)
و متابعت كنيد بهترين چيزهايي که نازل فرمود بسوي شما پروردگار شما از پيش از آنكه بيايد شما را عذاب بناگاه و حال آنكه شما توجه نداريد بي خبر عذاب وارد ميشود.
وَ اتَّبِعُوا أَحسَن‌َ ما أُنزِل‌َ إِلَيكُم مِن رَبِّكُم مفسرين چون درك نكردند معناي اينکه جمله را وجوهي گفتند بعضي گفتند احسن ناسخ است نسبت به منسوخ بعضي گفتند اتيان باوامر و ترك مناهي بعضي گفتند اتيان بواجبات و نوافل نسبت بمباحات و لكن ما مي‌گوييم تمام ما انزل حسن و لكن بعضي از بعضي احسن است و موارد مختلف است يك مورد عند التزاحم است مثلا در يك موقع چند عبادت ممكن است انسان بجا آورد و تمام حسن است مثل قرائت قرآن ذكر دعاء بيان احكام استماع مواعظ تحصيل علم هدايت و ارشاد و امثال اينها احسن آنها را اختيار كند هر كدام در هر موقع افضل است او را بگيرد و مواقع هم مختلف ميشود و هم چنين هر عبادتي بموقع خود احسن است نماز اول وقت زكاة حين حصاد حج بموسم جهاد در وقت خود و هكذا و بسا ساير عبادات در موقع اينکه باطل ميشود.
مِن قَبل‌ِ أَن يَأتِيَكُم‌ُ العَذاب‌ُ بَغتَةً تمام افعال الهي آني الحصول است مرگ بآخرين نفس فرو ميرود ديگر برنميگردد بيرون ميآيد ديگر فرو نميرود عذاب بغتة نازل ميشود مرض تصادف بلاء آنيست.
وَ أَنتُم لا تَشعُرُون‌َ انسان ابدا توجه ندارد و خطور در قلبش نشده و تصور نكرده.
نکته های آیه
۱ – لزوم التزام عملى به قرآن و عینیت بخشیدن به محتواى آن در عرصه زندگى (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل إلیکم من ربّکم) مقصود از «أحسن ما اُنزل…» قرآن کریم است.
۲ – پیروى از تعالیم قرآن، از شرایط بهره مند شدن از غفران و آمرزش الهى (إنّ اللّه یغفر الذنوب جمیعًا … و اتّبعوا أحسن ما أُنزل إلیکم من ربّکم)
۳ – قرآن، راهنماى عمل انسان ها (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل إلیکم من ربّکم) توصیه خداوند به عمل کردن به تعالیم قرآن به جاى هر سفارشى دیگر درباره قرآن، مى تواند بیانگر حقیقت یاد شده باشد.
۴ – قرآن، نیکوترین نازله هاى خداوند براى بشر (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل إلیکم من ربّکم)
۵ – قرآن، کامل ترین کتاب آسمانى و اسلام جامع ترین دین الهى (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل إلیکم من ربّکم) در برداشت یاد شده، برتر بودن قرآن در مقایسه با دیگر کتاب هاى آسمانى و به لحاظ کمال و جامعیت سنجیده شد.
۶ – ربوبیت الهى، مقتضى نزول وحى و کتاب آسمانى (أُنزل إلیکم من ربّکم)
۷ – توصیه خداوند به عمل کردن به قرآن، پیش از دچار شدن به پیامدهاى هلاکت بار رها کردن قرآن (عذاب) (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل … من قبل أن یأتیکم العذاب)
۸ – عمل نکردن به تعالیم قرآن، درپى دارنده عذاب ناگهانى در دنیا (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل … من قبل أن یأتیکم العذاب بغتة) «بغتة» به معناى ناگهانى است.
۹ – روى آودن به قرآن و عمل به تعالیم آن، پس از آمدن عذاب بى فایده است. (و اتّبعوا أحسن ما أُنزل … من قبل أن یأتیکم العذاب بغتة) از این که خداوند فرمود: پیش از آمدن عذاب به تعالیم قرآن عمل کنید، روشن مى شود که با آمدن عذاب، این کار بى فایده خواهد بود.
۱۰ – عذاب عمل نکردن به تعالیم قرآن، ناگهانى و غیرقابل پیش بینى است. (و أنتم لاتشعرون)
تفسیر روایی اهل بیت درباره آیه
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَلَمَّا فَسَّرَ الصَّادِقُ (علیه السلام) جَنْبَ اللَّهِ بِالْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) دَلَّ ذَلِکَ عَلَی أَنَّ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِمُتَابَعَتِهِ فِی الْآیَهًِْ السَّابِقَهًِْ شَامِلٌ لِلْوَلَایَهًِْ فَتَدَبَّرْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وقتی امام صادق (علیه السلام) [عبارت]: اطاعت فرمان خدا. (زمر/۵۶)، را به ائمه (علیهم السلام) تفسیر نموده می‌توان فهمید که آنچه خداوند [در این آیه و] آیه قبل دستور داده از آن پیروی نمایند، همان تبعیّت از ولایت است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۲۶۲
معرفی بیشتر سوره زمر
جمع زمره است به معنى دسته، جماعت، فوج [1]
مفهوم کلی سوره
خداباورى ؛
دادگاه عدل الهى در رستاخيز؛
تأثير نيرومند قرآن بر قلب انسان ؛
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
«سوره زمر»؛ سبب نام‌گذارى اين سوره به «زمر» (فوج و گروه) تكرار اين واژه در آيات هفتادویک و هفتادوسه است .
«سوره غرف»؛ از آن رو «غُرَف» (اتاق و كاخ) ناميده شده كه اين واژه در آيۀ بیستم اين سوره تكرار شده است.[4]
تعداد آیات
سوره زمر هفتادوپنج آیه دارد.[5]
تعداد کلمات
سوره زمر هزاروصدوهفتاد ودو کلمه دارد.[6] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره زمر چهارهزارونهصدوهشت حرف دارد.[7] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
هدف هاى اساسى سوره زمر عبارت اند از:
1. دعوت به توحيد؛
2. يادآورى رستاخيز و خصوصيات آن.[8]
محتوا و موضوعات
سوره زمر از چند بخش مهم تشكيل يافته است:
چيزى كه بيش از همه در سراسر اين سوره منعكس است مسالۀ دعوت به توحيد خالص مى باشد، توصيه در تمام ابعاد و شاخه هايش، توحيد خالقيت، توحيد ربوبيت، و توحيد عبادت، مخصوصا روى مسالۀ اخلاص در عبادت و بندگى خدا بارها در آيات مختلف اين سوره تكيه شده است، و تعبيراتش در اين زمينه آن چنان مؤثر است كه قلب انسان را به سوى اخلاص مى كشاند و جذب مى كند؛
مسالۀ مهم ديگرى كه در مقاطع مختلف اين سوره و تقريبا از آغاز تا انجام آن مورد توجه است مساله معاد و دادگاه بزرگ عدالت خدا است، مساله ثواب و جزا، غرفه هاى بهشتى، و سايبانهاى آتشين دوزخى، مساله ترس و وحشت روز قيامت، و آشكار شدن نتايج اعمال، و ظاهر شدن خود آنها در آن صحنه بزرگ مساله سياه شدن صورت دروغگويان و كسانى كه بر خدا افترا بستند، رانده شدن كافران به سوى جهنم، ملامت و سرزنش فرشتگان عذاب نسبت به آنها، و دعوت بهشتيان به سوى بهشت و تبريك و تهنيت فرشتگان رحمت به آنها! اين مسائل كه بر محور معاد دور مى زند آن چنان با مسائل توحيدى آميخته است كه گويى تار و پود يك پارچه را تشكيل مى دهد؛
بخش ديگرى از اين سوره كه تنها قسمت كوتاهى از آن را اشغال مى كند اهميت قرآن مجيد است، ولى اين بخش كوتاه ترسيم جالبى از قرآن و تاثير نيرومند آن در قلوب و جانها در بر دارد؛
بخش ديگرى كه آن هم نسبتا كوتاه است بيان سرنوشت اقوام پيشين و مجازات دردناك الهى نسبت به تكذيب كنندگان آيات حق مى باشد؛
و بالآخره بخشى از اين سوره نيز پيرامون مسالۀ توبه و باز بودن درهاى بازگشت به سوى خداست، و مؤثرترين آيات توبه و رحمت در اين بخش بيان شده كه شايد در قرآن آيه اى نويدبخش تر از آن در اين زمينه نباشد.[9]
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر خدا صلی‌الله‌عليه‌وآله نقل كرده كه فرمود: «هر كه سوره زمر را بحواند خداوند اميد او را قطع نكرده و ثواب ترسندگان را كه از خداوند مى ترسند به او مى بخشد».
هارون‌بن‌خارجه از امام صادق عليه‌السلام نقل كرده كه فرمود: «هر كه سوره زمر را بخواند خدا شرافت دنيا و آخرت را به او مى بخشد و او را بدون مال و فاميل عزيز مى گرداند تا هر كه او را ببيند شكوهش به وى نموده شده، و جسدش بر آتش حرام گردد و براى او هزار شهر در بهشت ساخته شود كه در هر شهرى هزار كاخ بوده و در هر كاخى صد حوريه مى باشد و علاوه براى او دو چشمه جارى و دو چشمه جوشان و دو بوستان خرم و حوريان پرده‌نشين در خيمه ها مى باشد.[10]
محل نزول
همه آيات سوره زمر طبق گفته «مجاهد و قتاده و حسن» مكى مى باشد. و برخى گفته اند: سه آيه اين سوره در مدينه نازل شده كه درباره «وحشى» قاتل «حمزه» و از اول آيه (قُلْ يا عِبادِيَ) تا آخر آيه سوم مى باشد .[11]
زمان نزول
سوره زمر در دوران اخير زندگى مسلمانان در مكه، يعنى پس از معراج و قبل از هجرت فرود آمده است.[12]
فضای نزول
مشركان از آن حضرت خواسته اند از دعوت خود دست بردارد و متعرض خدايان آنها نشود و او را از غضب خدايان خود ترسانده اند و نيز او را به عبادت آنها خوانده اند، اين جريان سبب نزول سوره زمر با آن لحن موكد گرديده است.
علاوه بر اين سوره مباركۀ زمر مسئله توحيد و يگانگى خدا و نفوذ قدرت او را در اراده كائنات در حدّ اعلى از راه عقل و وحى آسمانى بيان مى كند و از آنها نتيجه مى گيرد كه خلقت و تدبير كائنات در دست خداست، عبادت و اطاعت خاص اوست و نيز مسئله معاد را مطرح كرده و در آخر مى فرمايد: متّقيان گروه گروه به بهشت و كفّار فوج فوج رهسپار آتش خواهند شد.
راه زندگى آن نيست كه انسان در دفع مضرات و جلب منافع به مجسمه ها و مخلوق روى آورد و زندگى خويش را با رسومات از خود ساخته به آخر رساند و گرنه خلقت او عاطل و باطل خواهد بود، خدا از خلقت او غرضى دارد، رسيدن به آن هدف و غرض، در اطاعت و زندگى از نظر خداست.[13]
ترتیب در مصحف
سوره زمر در چينش كنونى قرآن سى‌ونهمين سوره به شمار می آید.[14]
ترتیب بر اساس نزول
سوره زمر پنجاه‌ونهمين سوره در ترتيب نزول است و بعد از سوره سبأ نازل شده است.[15] (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
خداوند متعال سوره ص را با ذکر قرآن و اهمیت آن به پایان رسانیده است و سوره زمر را هم با مطالبی در مورد قرآن آغاز می کند.
ویژگی
سوره زمر از سور مثانی می باشد مثانی سوره هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده اند.[16]
سوره های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.[17]
روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.[18]
آیۀ مشهور باز بودن راه توبه برای همگان « قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِم …» (آیه پنجاه و سوم) در این سوره است.
[9]تفسير نمونه، ج 19، ص 360-359
[10]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 21، ص 138
[12]تفسير قرآن مهر، ج 18، ص 23
[13]تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 259-258
[14]تفسير قرآن مهر، ج 18، ص 23
[15]التمهيد في علوم القرآن، ج 1، ص 136
[16]زاد المسير فى علم التفسير، ج 4، ص 141
